Kurşun ve Kurşun Alaşımları

Cevherden ve izabe ara ürünlerinden kolaylıkla indirgenebilmesi yanında alçak sıcaklıkta erimesi nedeniyle de kurşun ilk çağda bile basitçe elde edilip kullanılmış olan bir metaldir. Erime noktası düşük olmakla birlikte, döküm veya lehimleme gibi işlemler sırasında buharlaşması yavaştır. Bundan dolayı solunum yoluyla kurşun zehirlenmesi iyi havalandırılan çalışma yerlerinde hemen hemen hiç görülmez. Zehirlenme ancak kursun ve bileşikleriyle sürekli temasta olan kişilerin temizlik önlemlerine yeterince dikkat etmemelerinden ileri gelebilir. İçinde koruyucu karbonat tabakası oluştuktan sonra sağlık açısından sorun yaratmamasına rağmen, yeni içme suyu tesisatlarında kurşun boruya artık izin verilmemektedir. 

Toplam kurşun tüketiminde akümülatör yapımı yaklaşık %50, benzine katıldığında vuruntuyu azaltan kurşun tetraetil bileşiğinin üretimi de yakın zamana kadar %15'lik bir paya sahip olmuştur. Yeraltı kabloları korozyona ve böcek yemesine karşı kurşun kılıfla donatılır. 

Kurşun alaşımları ise öncelikle kaymalı yatak (beyaz metal) ve matbaacılıkta baskı malzemesi (harf metali) olarak kullanılmaktadır. 
 

Teknikte çoğu kez yumuşak kurşun diye adlandırılan katkısız kurşun türlerinin saflığı %98,5-99,99 arasında değişir (DIN 1719). Kurşun izabesinde cevherden kazanılan önemli bir yan ürün gümüştür. Eski dönemlerdeki gümüş izabe tesisleri, elde edilen metallerin miktarı bakımından gerçekte kurşun üretim işletmeleri olarak nitelenebilir.

Kristal yapısı ymk olan kurşun haddeleme, çekme, presleme gibi yöntemlerle çok kolay şekillendirilir. Oda sıcaklığında yeniden kristalleşmesi, anılan işlemlerden sonra yumuşatma tayını gereksiz kılmakla birlikte, küçük şekil değişimlerinde tane irileşmesine yol açar. Bu durum kablo kılıfları, borular ve kurşun kaplamalarda yorulma kırılmasını kolaylaştırır. Ayrıca ortamdaki dış akımlardan kaynaklanabilecek korozyonun da etkisiyle, örneğin elektrikli tren raylarına paralel döşenmiş kabloların kurşun donatısı hiç beklenmedik şekilde çabuk kırılabilir (korozyon yorulması). Kurşun, sülfirik aside karşı kimyasal kararlılık gösterir.

Önerilen Makale: Çelik sac malzemeler ve uygulamaları hakkında detaylı bilgi almak için çelik rulo sac fiyatları sayfamızı ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.
 

Kurşun alaşımlarının 60-70 N/mm²’ye kadar yükselebilen çekme dayanımlarından ötürü bazı uygulamalarda yumuşak kurşuna göre üstünlük kazanması, bunların yük taşıyıcı konstrüksiyonlarda kullanılabileceği anlamına gelmez.

Dayanımı artırmak üzere antimon katılarak elde edilen alaşımlar sert kurşun diye de adlandırılır (DIN 17641). Antimonun kurşun içinde çözünme oranı oda sıcaklığında %0,24, ötektik sıcaklıkta ise yaklaşık %3'tür. Böylece katı çözeltiden ileri gelen dayanım artışına çökelme sertleşmesinin etkisi de eklenerek, 70 N/mm² dolayındaki değerlere erişmek mümkün olur. Sanat dökümleri için %2..4 Sb içeren veya ötektik bileşime yakın alaşımlardan yararlanılır.

Korozyon direncini ve dayanımı iyileştiren kalay da antimon gibi kaymalı yatak (DIN 1703), basınçlı döküm (DIN 1741), matbaacılık (DIN 16512) ve kablo kılıfı (DIN 17640) alaşımlarının başlıca bileşenlerinden biridir. Çökelme sertleştirmesi uygulanabilen kalsiyumlu alaşımlar ise sürünmeye bir ölçüde dayanıklı olup, örneğin akümülatör plakası ve özel yataklar için önem taşırlar.