Tozaltı kaynağında dikişin formuna tesir eden başlıca faktörleri şöyle sıralayabiliriz;
a- Akım Şiddeti,
b- Akım yoğunluğu (Tel çapı),
c- Ark gerilimi,
d- Kaynak hızı,
e- Kaynak yapılan parçanın bulunduğu düzlemdeki meyli,
f- Kaynak kablosunun bağlantı yeri,
g- Kaynak telinin memenin dışında kalan kısmının uzunluğu,
h- Kaynak ağız açısı.
Tozaltı ark kaynağında dikişin formu çok geniş sınırlar arasında değişebilir. Eğer belli bir usulde, kaynak karakteristikleri yerinde seçilirse, belirli faktörlerin kaynak esnasındaki tesirlerini tespit etmek mümkün olur. Kaynak dikişinin kesiti analiz edildiğinde, iç ve dış dikiş formu olmak üzere iki farklı formun mevcut olduğu görülür. Her dikiş formu; nufuziyet ergime genişliği ve dikiş yüksekliği ile karakterize edilir. Nufuziyet derinliği (t), ergime genişliği (b) ve dikiş yüksekliğini de (h) ile gösterilirse; iç dikiş formu (b/t) ve dış dikiş formu da (b/h) şeklinde ifade edilir.
Akım Şiddetinin Dikişin Formu Üzerine Tesiri
Akım şiddeti, dikişin formu üzerine en büyük tesiri olan faktörlerden biridir. Akım şiddeti arttıkça bilhassa Iç dikiş formu (bit) değişmekte, yani nüfuziyet artmaktadır.
Akım Yoğunluğunun Dikişin formu Üzerine Tesiri
Akım yoğunluğu, akım şiddetinin tel kesitine oranıdır. Akım yoğunluğunun artması ile akım şiddeti de artacağından dikişin nüfuziyeti artar. Ayrıca akım yoğunluğunun artmasıyla ergime gücü de fazlalaşacağından, (h) dikiş yüksekliğinde bir anma görülür. Kaynak teli çapının artması, genellikle akım yoğunluğunun azalmasıdır.
Ark Geriliminin Dikişin Formu Üzerine Tesiri
Ark gerilimi, ark boyunun bir fonksiyonu olduğuna göre, ark boyu değiştikçe ark gerilimi de değişir. Ark geriliminin değişmesi, dikişin genişliği ile yüksekliğine tesir eder ve dikişin nüfuziyeti de gerilim yükseldikçe azalır. Genel olarak tozaltı kaynağında 25-45 volt arasında bir gerilim kullanılır. Yüksek ark gerilimi, uzun ark boyu ile çalışmayı gerektirdiğinden, fazla miktarda tozun cüruf haline geçmesine sebep olur. Bu da, kaynak dikişinin bileşiminin değişmesi anlamını taşır. Örneğin, asit karakterli bir tozun kullanılması halinde, dikişin silisyum miktarı yükselir. Diğer taraftan düşük ark gerilimi de, dikişte hataların oluşmasına sebebiyet verdiğinden istenmez. Kaynaktaki cüruf sarfiyatının yüksek oluşu dolayısı ile de ekonomiklik yönünden, yüksek ark gerilimi seçimi yoluna da gidilmez.
Önerilen Makale: Çelik mil malzemeler ve uygulamaları hakkında detaylı bilgi almak için
transmisyon mili nedir sayfamızı ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.
Kaynak Hızının Dikişin Formu Üzerine Tesiri
Kaynak hızının dikişin iç ve dış formu üzerine tesiri büyüktür. Düşük bir hızla yapılan kaynakta, ergiyen ilave metal miktarı artar dolayısıyla de ergimiş banyonun miktarı büyüktür. Diğer taraftan, kaynak hızı yükseldikçe, nüfuziyet derinliği ile dikiş genişliğinin azaldığı görülür. Kaynak hızının düşmesi, bir taraftan da kullanılan tozun sarfiyatına tesir eden önemli faktörlerden birisi olup, ergiyen toz miktarını artırmaktadır.
Kaynak hızının azalması, dikiş boyuna verilen ısı miktarını yükselteceğinden, ısının tesiri altında kalan bölge genişler ve normal kaynak hızlarında delinmemesi gereken parçalarda delinme tehlikesi ortaya çıkar. Diğer taraftan düşük kaynak hızlarında elektrot fazla uzaklaşmadan kaynak banyosu katılaşmaya başlayacağından, dikiş üzerindeki tırtıllar arasındaki açı büyür ve kaynak hızı yükseldikçe de bu açı küçülmeye başlar.
Kaynak Yapılan Parçanın Eğiminin Dikişin Formu Üzerine Tesiri
Tozaltı ark kaynağı genel olarak yatay pozisyonda yapılır. Burada bilhassa parçanın durumu ve kaynak yönü dikişin formu üzerine tesir eder. Kaynak yapılan parçanın bulunduğu yatay düzlemle 6°' ye kadar bir eğim olması çok önemli değildir. Fakat bu eğim 6°' yi geçerse, kaynağın yönüne göre dikişin formu da değişir. Örneğin, 6°' den daha büyük eğimli yüzeylerdeki düşey yapılan kaynaklarda nüfuziyet gayet az ve dikiş geniştir. Dikey yapılan kaynaklarda ise, nüfuziyet ve dikiş yüksekliği çok fazladır. Gerek dikey gerekse düşey yapılan her iki kaynakta istenmez. Bu bakımdan parçanın bulunduğu düzlem ile eğiminin, 6°' yi geçmemesine dikkat edilmelidir.
Silindirik parçaların kaynağında telin bulunduğu yerin dikey eksenin sağında ve solunda bulunması ve telin ucu ile dikey eksen arasındaki mesafenin fazlalığı veya azlığı dikişin formuna tesir eden önemli birer faktör olarak alınır. En uygun yer, telin parçanın dikey eksenine yakın dönme ve bu eksenin kaynak yönüne göre yukarıdan aşağıya kaynak yapacak tarafta yani şekle göre sağda bulunmasıdır. Ten yeri ile eksen arasındaki mesafe, yukarıdan aşağı yönde artarsa nüfuziyet azalır ve dikiş genişler. Eğer bu mesafe aşağıdan yukarı yönde artarsa, nüfuziyet ve dikiş yüksekliği artar.
Parçaya Bağlanan Kablonun, Bağlantı Yerinin Dikişin Formu Üzerine Tesiri
Parçaya bağlanan kablonun bağlantı yeri daha ziyade ark üflemesine tesir eder. Bunun neticesinde de dikişin iç formu değişir ve yetersiz bir birleşme elde edilir. Kablonun bağlantı yeri ark üflemesini önleyecek şekilde seçilmelidir. Bu da kaynak yapılan parçanın her birinin baş ve sonuna (dikişin sağına ve soluna) gelmek üzere dörtlü bir bağlantı yapmakla gerçekleşebilir.
Kaynak Telinin Bağlantı Yerinin veya Telin Dışarıda Kalan Kısmının Boyunun Dikişin Formuna Tesiri
Kaynak telinin bağlantı yeri veya telin dışarıda kalan kısmı, kaynak memesinin parçaya olan mesafesi ile ifade edilir. Bu mesafe büyüdükçe telin dışarıda kalan kısmı da artar. Meme ile iş parçası arasındaki ortalama mesafe tel çapının 10 katı olarak alınır. Meme ile iş parçası arasındaki mesafenin kısalmasıyla daha kararlı ve sabit bir ark elde edilir. Bu mesafe arttıkça nüfuziyet azalır ve dikiş yüksekliği artar. Nüfuziyetin azalması ve yığılan metal miktarının artması doldurma kaynağı için uygun ise de, birleştirme kaynağında istenmez. Birleştirme kaynağında daima iyi bir nüfuziyet ve hatasız bir dikiş aranır.
